Văn hóa trong khi ăn uống của người Nhật

văn hoá ăn uống của người Nhật

Ẩm thực Nhật Bản nổi tiếng với nguyên liệu hảo hạng và cách chế biến, trình bày đầy tính nghệ thuật. Ngoài ra, văn hóa trong khi ăn uống của người Nhật cũng rất tỉ mi và nhiều yêu cầu. Khi du lịch Nhật Bản, để không trở nên “thất lễ” với người đối diện khi dùng cơm với người Nhật, du khách cần chú ý một số điểm để tránh việc có sai sót.

1. Trước khi ăn

* Tôn trọng chủ nhà hoặc những người cấp trên

Đầu tiên, bạn hãy ngồi theo sự hướng dẫn của người phụ trách, người đi trước hoặc của lãnh đạo. Trường hợp được mời ăn tại gia đình, bạn nên ngồi sau khi chủ nhà hoặc vợ chủ nhà nói “Hãy ngồi vào chỗ này”. Khi được ngồi vào vị trí nào đó, bạn hãy nói “shitsureshimas” – nghĩa là “tôi xin phép và ngồi vào vị trí như đã được mời” và ngồi vào vị trí được chỉ định, không được phải đối. Nếu bạn không được hướng dẫn ngồi vào một vị trí cụ thể thì hãy đợi và ngồi vào vị trí cuối cùng nhé!

Trước bữa ăn, mọi người phải đợi người phụ trách, lãnh đạo,… uống trước. Đặc biệt lưu ý là không được uống một mình. Mọi người sẽ cùng cạn chén sau khi người phụ trách nói tất cả mọi người “cạn chén” hoặc “xin cảm ơn tất cả mọi người”!

* Nói itadakimasu

Người Nhật thường nói “itadakimasu” trước bữa ăn để cảm ơn những thực vật và động vật đã đánh đổi mạng sống của mình đem đến một bữa ăn ngon. Đây cũng là lời biết ơn tới những người săn bắt, hay người nông dân đã mất công mất sức để góp phần tạo ra được bữa ăn này. Cụm từ itadakimasu trong trường hợp này được dịch ra là “Mời ăn”, “Ăn ngon miệng” hay “Cảm ơn vì bữa ăn.” Thông thường người ta hay nói itadakimasu một cách riêng biệt hoặc im lặng tự nói với mình trước khi vào bữa. Tuy nhiên một itadakimasu thực hiện đúng cách là phải được nói với hai bàn tay đan vào nhau và một cái gật đầu nhẹ.

nói itadakimasuNgười Nhật thường nói “itadakimasu” trước bữa ăn

2. Trong bữa ăn

* Chén bát

Người Nhật coi trọng hình dáng, hương vị có sẵn của vật liệu, coi trọng vẻ đẹp của hình dáng sắp xếp món ăn v.v… Vì thế, có điểm đặc thù là mỗi món ăn được xếp trên một đĩa riêng biệt nên có nhiều loại chén bát bày ra trên bàn. Và vừa ăn vừa thưởng thức hương vị của từng đĩa thức ăn.

cách trình bày món ănCách trình bày món ăn

* Một số nguyên tắc trong khi ăn

Văn hóa Nhật Bản trong ăn uống khá khắt khe với nhiều nguyên tắc cần tuân thủ chặt chẽ. Điều này có thể gây khó khăn không nhỏ cho du khách khi lần đầu đến Nhật. Một số nguyên tắc trong khi ăn bạn cần nhớ đó là:

– Không trộn wasabi với nước tương. Rất nhiều nhà hàng trên thế giới đều trộn wasabi với nước tương khi phục vụ các món Nhật. Tuy nhiên, tại Nhật, cách sử dụng wasabi đúng nhất là cho wasabi vào món ăn bạn muốn thưởng thức rồi chấm vào nước tương.

– Không cắn đôi thức ăn. Cũng giống như một số nước, việc căn đồ ăn được coi là bất lịch sự trong văn hóa ăn uống của Nhật Bản. Người Nhật đặc biệt hạn chế đặt một món đồ ăn nào đó còn dang dở trên bàn. Do đó, bạn nên ăn tất ăn chỉ bằng một miếng. Nếu thức ăn quá to thì nên dùng tay che miệng lại.

– Không dùng tay đỡ đồ ăn rơi. Một nguyên tắc văn hóa Nhật Bản trong ăn uống mà nhiều người thường vi phạm là dùng tay đỡ đồ ăn rơi. Hầu hết mọi người đều có thói quen dùng tay đỡ đồ ăn rơi để tránh làm bẩn ra quần áo hay bàn ăn. Tuy nhiên, đây là một hành động được coi là không đẹp mắt và nên tránh ở Nhật Bản.

– Không lật ngược nắp bát. Tại Nhật, lật ngược nắp bát là một hành động ám chỉ bạn đã dùng bữa xong. Do đó, trong quá trình ăn bạn nên để nắp bát như khi chúng được người phục vụ mang ra bàn.

văn hoá ăn uốngVăn hóa Nhật Bản trong ăn uống khá khắt khe

– Không đặt vỏ sò trên nắp bát hay đĩa riêng. Tại Việt Nam, khi được phục vụ các món như sò, hàu, ngao… chúng ta thường đặt vỏ vào nắp bát hoặc bát riêng. Tuy nhiên, đây lại là một hành động không được lịch sự ở Nhật. Bạn nên để phần vỏ này vào bát đựng món ăn đó.

– Không đưa đồ ăn lên quá cao. Trong bàn ăn, nhiều người thường đưa đồ ăn lên cao ngang tầm mắt. Đây là một hành động được coi là mất lịch sự ở Nhật Bản.

– Sử dụng đôi đũa trong khi ăn:

+ Giống với người Việt người Nhật sử dụng đũa để ăn tuy nhiên bạn cũng cần lưu ý khi sử dụng đôi đũa nhé. Để cầm đũa đúng cách thì đầu tiên bạn hãy tách 2 cây đũa ra, sau đó để chúng song song với nhau trên ngón trỏ và dưới ngón cái. Đặt phần giữa của cây đũa trên giữa đầu ngón trỏ và phía trên phần móng ngón giữa, đặt ngón cái đè lên trên cây đũa trên đó. Dùng đầu ngón giữa và phần móng ngón đeo nhẫn giữ phần giữa của cây đũa phía dưới. Bạn chỉ cần dịch chuyển cây đũa dựa theo nguyên tắc đòn bẩy là có thể gắp thức ăn dễ dàng.

+ Tránh cầm đũa trước khi nhấc bát lên. Một nguyên tắc cũng khá đặc biệt của văn hóa Nhật Bản trong ăn uống là bạn không được cầm đũa trước khi nhấc bát lên. Nếu bạn muốn chuyển sang bát khác thì hãy đặt đũa xuống sau đó mới được đổi bát.

+ Tránh đưa đũa qua lại hay chạm vào thức ăn nếu bạn không có ý định gắp. Đây cũng là nguyên tắc lịch sự chung của nhiều nước. Người tránh việc gắp đồ ăn sau đó bỏ chúng lại và gắp sang món khác. Bạn nên xác định món ăn mình định ăn trước khi đưa đũa ra gắp.

gác đũa ngang miện chénTại Nhật, khi muốn gác đũa xuống, bạn nên đặt đũa vào gác đũa

+ Tránh gác đũa ngang miệng bát. Tại Nhật, khi muốn gác đũa xuống, bạn nên đặt đũa vào gác đũa. Trong trường hợp không có gác đũa, bạn nên dùng bao đũa để gấp lại thành cái gác đũa hoặc gác đũa lên khay hay một vật nào đó tương tự trên bàn ăn.

+ Tránh dùng đầu còn lại của đũa để gắp thức ăn. Đây là một hành động bạn có thể thường xuyên gặp tại Việt Nam, tuy nhiên, tại Nhật, đây là hành động được coi là bất lịch sự. Phần đầu đũa là nơi tiếp xúc với tay và không được vệ sinh. Nếu bạn muốn gắp thức ăn bằng đũa sạch hãy hỏi người phục vụ để lấy thêm một đôi đũa mới.

+ Tránh chuyền thức ăn từ đôi đũa này sang đôi đũa khác bằng đũa.

+ Tránh 2 người cùng gắp 1 miếng thức ăn trong dĩa. Trong truyền thống lễ an táng của người Nhật, sau khi hỏa táng, theo phong tục, xương của người chết sẽ được người trong gia đình chuyền từ đôi đũa này sang đôi khác, chính vì vậy mà người Nhật luôn tránh để hai đôi đũa tiếp xúc trực tiếp trong lúc thưởng thức bữa ăn

+ Tránh ngậm đũa vào miệng để dùng tay làm việc khác. Hành vi này được coi là rất xấu trong bữa ăn. Khi muốn rảnh tay để làm gì đó trong lúc ăn, đôi đũa không dùng đến cần phải được gác ngay ngắn trên hashioki (gác đũa), rồi dùng hai tay để cầm chén.

+ Tránh dùng đũa kéo các chén (dĩa) thức ăn ở phía xa về phía mình, hoặc đẩy dĩa thức ăn ra xa. Không chỉ là hành động khó coi, việc làm này còn có thể làm xước, hư hỏng chén dĩa và bàn ăn. Cách làm đúng trong trường hợp này là dùng tay nhấc hẳn dĩa thức ăn lên rồi di chuyển đến nơi khác.

+ Tránh dùng đầu đũa cắm xuyên qua miếng thức ăn, chọc đũa vào thức ăn để ăn, xé thức ăn hay lấy thức ăn vào chén mình cũng giống như thử xem món ăn đã nấu chín chưa, có ý xúc phạm đến người đã nấu món ăn.

Tránh dùng đầu đũa cắm xuyên qua miếng thức ănTránh dùng đầu đũa cắm xuyên qua miếng thức ăn

+ Tránh cắm đôi đũa thẳng đứng trên chén cơm. Đây là hình ảnh chỉ có trên bàn cơm cúng vong linh người chết theo nghi thức Phật giáo. Do đó hình ảnh này không được phép xuất hiện trong bữa ăn. Đôi đũa Nhật Bản có nhiều thứ “đi kèm” và người dùng bữa ngoài nắm được cách ăn bằng đũa và cách hành xử sao cho đúng khi dùng bữa còn cần phải biết cách sử dụng những vật dụng này cho đúng đắn.

+ Khi ăn bằng bát nhỏ, bạn nên bê bát lên gần miệng để gắp đồ ăn. Khi ăn những món được đặt trên đĩa chung, bạn nên dùng đũa riêng của món đó để gắp thức ăn. Xì mũi, ăn tạo thành tiếng (trừ với món mì) bị coi là bất lịch sự, và bạn không nên để lại bất cứ chút đồ thừa nào. Người Nhật quan niệm phải ăn hết đồ ăn đã dọn ra. Suất ăn cũng thường nhỏ và vừa đủ để mọi người không bỏ lại. Nếu có loại nguyên liệu nào đó bạn không ăn được, có thể bảo nhà hàng đổi sang nguyên liệu khác.

– Không để lại thức ăn thừa. Việc để lại thức ăn thừa trên bàn ăn là một hành vi bất lịch sự tại Nhật Bản. Do đó, bạn nên ăn hết thức ăn trên bàn hoặc gói mang về mà không nên để lại thức ăn thừa.

* Cách uống

Đừng uống cho tới khi mọi người có mặt ở bàn ăn đã có đồ uống và sau đó nâng cốc chúc mừng. Khi uống rượu, bạn nên rót cho người khác hơn là rót cho mình. Nhớ để ý xem cốc người uống cùng mình và rót thêm nếu cốc sắp cạn.

Cách uống rượu của người NhậtCách uống rượu của người Nhật

Nếu được người bề trên rót rượu, người có cấp bậc thấp hơn phải cầm ly bằng hai tay. Tương tự, khi rót rượu cho người bề trên, người có địa vị thấp hơn phải cầm chai bằng hai tay. Nếu một người lớn tuổi hơn trao một ly cạn (luôn luôn là ly của họ) đến cho bạn, có nghĩa là người đó sắp rót đầy ly và muốn bạn uống. Bạn không phải uống cạn ly, nhưng ít nhất bạn phải làm như bạn đang uống (“nhấp môi” cũng được chấp nhận). Và nếu bạn uống cạn ly, bạn phải trả ly lại cho người đó. Bạn không cần phải trả lại ngay, nhưng giữ ly trong một thời gian dài thì bị xem như khiếm nhã. Khi uống rượu trước người lớn tuổi, bạn nên luôn luôn xoay lưng lại và sau đó mới uống để thể hiện sự tôn trọng.

3. Sau khi ăn

* Xếp bát đũa:

Sau khi ăn xong, bạn cần xếp bát đũa lại theo trật tự ban đầu như lúc đồ ăn được dọn ra, úp lại nắp các bát, đặt đũa lên thanh gác đũa hoặc giấy bao. Người Nhật kết thúc bữa ăn với câu “gochisōsama deshita” nghĩa là “cảm ơn vì bữa ăn”, thể hiện sự trân trọng không chỉ với đầu bếp mà còn với các nguyên liệu chế biến ra món ăn.

* Tăm xỉa răng và Khăn tay

Tăm xỉa răng tại Nhật sẽ không được để trên bàn ăn mà thường đặt ở nhà vệ sinh. Lý do là vì ở Nhật, phụ nữ thường rất ngại xỉa răng trước mặt người khác. Việt Nam mình, ăn xong xỉa răng là chuyện thường. Tất nhiên khi xỉa răng thì lịch sự che miệng lại để người khác không thấy mất vệ sinh. Nhưng ở Nhật, phụ nữ họ còn kĩ càng hơn nữa, nên đa số sẽ ngại không xỉa răng trước mặt người khác! Vậy bạn thắc mắc nếu thức ăn dính vào răng thì phải làm sao, đúng không? Nếu trong trường hợp đó, thì họ sẽ lẳng lặng vào nhà vệ sinh, soi kiếng rồi tự làm sạch răng một mình, mà không sợ người khác nhìn thấy

Người Nhật rất thích xài khăn tay, hầu như khi ra đường ai cũng có 1 chiếc cho vào túi để lau tay, lau mồ hôi sử dụng sau bữa ăn…

* Nói “Gochisosamadeshita”

Gochisosamadeshita (xin cảm ơn về bữa ăn) cách nói này nghe thì hơi khách sáo nhưng kể cả trong gia đình cũng phải nói, như vậy sẽ giúp mọi người luôn ý thức về việc phải biết ơn người đã mời hay làm bữa ăn cho mình.

Nguyên tắc văn hóa Nhật Bản trong ăn uống thật đặc biệt phải không nào? Bạn hãy ghi chú lại trong sổ tay của mình để tránh gặp những trường hợp xấu hổ nhé!